Menu
Coraz więcej rodzin w Polsce staje przed wyzwaniami związanymi z demencją. Opieka nad osobą dotkniętą demencją to nie tylko codzienne obowiązki związane z opieką, lecz także szereg zagadnień prawnych, które mogą wydawać się przytłaczające. W niniejszym artykule przedstawiamy kompleksowy przewodnik po aspektach prawnych związanych z opieką nad osobą z demencją.
Ubezwłasnowolnienie to prawny środek mający na celu ochronę osób, które ze względu na stan zdrowia nie są w stanie samodzielnie zarządzać swoimi sprawami.
W Polsce wyróżniamy dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia:
1. Złożenie wniosku
Proces ubezwłasnowolnienia rozpoczyna się od złożenia przez osobę do tego uprawnioną wniosku do sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby, której on dotyczy. Wniosek może złożyć najbliższa rodzina – zstępni (np. dzieci, wnuki), wstępni (np. rodzice), opiekun prawny lub prokurator. Wniosek dostępny jest na stronie internetowej właściwego sądu. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie lekarskie zawierające diagnozę postawioną przez lekarza prowadzącego, tj. lekarza psychiatrę i/lub neurologa. Wniosek podlega opłacie sądowej. Po jego złożeniu wnioskodawca otrzyma wezwanie do uiszczenia zaliczki do opinii biegłych. Na tym etapie postępowania wnioskodawca ma możliwość ubiegać się o zwolnienie z tych kosztów, co jednak może przedłużyć czas postępowania.
2. Wysłuchanie chorego
Kolejnym krokiem będzie wyznaczenie terminu wysłuchania osoby, której dotyczy ubezwłasnowolnienie. Pierwszy termin rozprawy wyznaczany jest po około sześciu miesiącach od daty złożenia wniosku. Sąd może wyrazić zgodę na przeprowadzenie wysłuchania w miejscu zamieszkania chorego. Jeśli stawienie się na wysłuchanie jest niemożliwe, należy zaznaczyć ten fakt w składanym wniosku. Umieszczenie we wniosku numeru kontaktowego do wnioskodawcy może przyśpieszyć proces komunikowania się z wnioskodawcą przez biegłego sądowego, który ma za zadnie ocenić sytuację osoby chorej. Biegły wydaje opinię po około trzech miesiącach. Doręcza uczestnikom postępowania opinię sporządzoną po wysłuchaniu chorego oraz po zapoznaniu się z dokumentacją medyczną.
3. Wyznaczenie kuratora
W prowadzonym postepowaniu sąd wyznacza kuratora. W czasie toczącego się procesu ma on reprezentować przed sądem interesy chorego. Kuratorem może zostać członek rodziny, ale nie może zostać nim wnioskodawca.
4. Zakończenie postępowania
Etapem końcowym postępowania jest wydanie orzeczenia. Natomiast nie kończy to całego procesu. Po wydaniu orzeczenia sąd musi wyznaczyć opiekuna prawnego, który będzie reprezentował interesy osoby ubezwłasnowolnionej. Wyznaczenie opiekuna prawnego jest odrębnym postepowaniem, którym zajmuje się sąd rejonowy. Procedura wyznaczenia opiekuna prawnego toczy się automatycznie po wydaniu orzeczenia przez sąd okręgowy. Sąd wyznacza kuratora, który ma za zadanie zebrać informacje o sytuacji rodzinnej i społecznej osoby ubezwłasnowolnionej. Kurator sporządza opinię sytuacji życiowej chorego. Postępowanie kończy zaświadczenie z sądu wydane opiekunowi prawnemu.
Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie traci możliwość zawierania umów cywilnoprawnych oraz zarządzania swoim majątkiem. W jej imieniu działa opiekun prawny, który jest odpowiedzialny za podejmowanie decyzji zgodnie z najlepszym interesem podopiecznego. W przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego osoba ma pewną swobodę w podejmowaniu decyzji, ale musi współpracować z kuratorem.
Ochrona interesów osoby z ubezwłasnowolnieniem:
Zapobieganie nadużyciom:
Zapewnienie ciągłości opieki:
Pełnomocnictwo to dokument, który pozwala jednej osobie działać w imieniu drugiej. W kontekście opieki nad osobą z demencją pełnomocnictwo może być udzielone w różnych zakresach – od pełnomocnictwa ogólnego (obejmującego szerokie spektrum spraw) do pełnomocnictwa szczególnego (dotyczącego konkretnych kwestii).
Ubezwłasnowolnienie:
Pełnomocnictwo:
Pełnomocnictwo udzielone przez osobę z zaburzeniami pamięci jest ważne tylko wtedy, gdy osoba ta w momencie jego udzielania była świadoma swoich działań i w pełni rozumiała znaczenie i konsekwencje udzielanego pełnomocnictwa. Dlatego ważne jest, aby pełnomocnictwo zostało udzielone na wczesnym etapie choroby, zanim zaburzenia pamięci uniemożliwią świadome podejmowanie decyzji.
Pełnomocnictwo ważne i skuteczne powinno być:
1. zawarte na wczesnym etapie choroby – osoba musi być w pełni świadoma i zdolna do podejmowania decyzji,
2. zawarte doraźnie – kiedy sytuacja, w której należy podjąć decyzję, jest nagląca, a postępowanie o ubezwłasnowolnienie się toczy,
3. notarialnie poświadczone – w przypadku pełnomocnictw dotyczących ważnych spraw majątkowych zaleca się sporządzenie pełnomocnictwa w obecności notariusza, aby zapewnić jego prawomocność,
4. jasno określone co do zakresu – pełnomocnictwo powinno jasno określać, w jakim zakresie pełnomocnik może działać w imieniu mocodawcy.
Opiekunowie często potrzebują wsparcia prawnego. Mogą je uzyskać w organizacjach pozarządowych, biurach porad obywatelskich oraz u adwokatów specjalizujących się w prawie rodzinnym i opiekuńczym. Ważne jest także wsparcie psychologiczne, które pomaga radzić sobie z codziennymi wyzwaniami związanymi z opieką nad osobą z demencją.
Oto instytucje, do których możesz zwrócić się po bezpłatną pomoc prawną:
Opiekunowie osób z demencją powinni być świadomi dostępnych narzędzi prawnych, które mogą pomóc w zarządzaniu sprawami podopiecznych. Ubezwłasnowolnienie, pełnomocnictwo, kuratela oraz testament to elementy, które nalży rozważyć. Warto zasięgnąć porady prawnej na wczesnym etapie opieki nad osobą z demencją, aby zaplanować najlepsze rozwiązania prawne i finansowe.
Dostęp do źródeł z 19.08.2024
Iga Malinowska – gerontopedagog, założycielka fundacji Młyn Wsparcia działającej na rzecz osób w wieku późnej dorosłości. Od 10 lat pracuje z seniorami zmagającymi się z zaburzeniami otępiennymi, z aktywnymi osobami starszymi, prowadząc spotkania i warsztaty edukacyjne.
Odwiedź nasz Facebook i Instagram!
