Menu
Warunkiem koniecznym dobrego funkcjonowania w otaczającym świecie jest właściwe interpretowanie, analizowanie, kodowanie oraz wykorzystywanie bodźców, które do nas docierają. Takie działania są możliwe dzięki prawidłowo funkcjonującym procesom poznawczym, które również obejmują większość funkcji umysłowych (Gabryelewicz, 2003: 11). Jednym z procesów jest uwaga, dzięki której jesteśmy w stanie dokonać selekcji odbieranych bodźców.
Mechanizm uwagi jest efektem współpracujących ze sobą anatomicznie połączonych sieci neuronalnych. Polega on na koncentracji percepcji oraz myślenia na jednym zjawisku zewnętrznym lub wewnętrznym. Uwaga ma wpływ na procesy percepcyjne, a także motoryczne oraz emocjonalne.
Dzięki selektywności uwagi jesteśmy w stanie skupić się na jednym konkretnym bodźcu przy jednoczesnym ignorowaniu innych. W ten sposób nadajemy priorytet istotnym informacjom i odfiltrowujemy mniej ważne bodźce. Bardzo ważna jest umiejętność podzielności uwagi i możliwość „przełączania się” pomiędzy zadaniami. Polega ona na przenoszeniu uwagi z jednego zadania czy bodźca na drugi i jest możliwa dzięki elastyczności poznawczej.
W wyniku naturalnego procesu starzenia się w wieku senioralnym dochodzi do atrofii mózgu. Można wówczas spodziewać się osłabienia funkcjonowania procesów poznawczych, w tym uwagi. Istotne znaczenie ma wolniejsze tempo przetwarzania informacji, osłabienie koncentracji uwagi, co też wpływa na zapamiętywanie. Te ograniczenia mentalne oddziałują również na zdolność uczenia się i możliwość korzystania z coraz nowszych zdobyczy technologicznych (Treder-Rochna, Jodzio, 2018; 59–61).
Proces uwagi w przypadku osób dorosłych może być osłabiony ze względu na naturalny proces starzenia się, ale również ulega zakłóceniu w wielu chorobach neurologicznych, szczególnie neurodegeneracyjnych. Samo funkcjonowanie poznawcze wpływa także na funkcjonowanie językowe osób, które doznały zaburzeń językowych w wyniku różnych incydentów neurologicznych. Dlatego osłabienie uwagi i brak koncentracji nie bez znaczenia będzie podczas komunikacji językowej.
Bardzo ważne jest podjęcie różnego rodzaju aktywności, które mają na celu poprawę funkcjonowania poznawczego, a w szczególności koncentracji uwagi.
Ćwiczenia takie mogą początkowo opierać się na materiale atematycznym, gdzie do terapii zostanie wykorzystany materiał obrazkowy w postaci kształtów, liter, znaków. Przykładowe zadania mogą dotyczyć wyszukiwania wskazanych znaków wśród innych w danym szeregu.
Ćwiczenie 1
W podanych szeregach proszę odnaleźć wskazane znaki i litery.
+ | – $ # % + 2 ! % ^ & *$ + ( ) ) * 8 8 7 = – = – + $ 3 2 1 2 + = = + % $ # + * + |
7 | 3 7 6 5 7 9 0 7 6 2 3 4 5 6 7 7 8 9 8 0 4 3 1 2 3 5 6 7 8 7 6 7 8 6 7 8 9 4 5 |
W | B S D F E W E R V B N M Y T R W E D F W B N H G F R T W D W M N W Q S |
Zadania tego typu można modyfikować, zwiększając liczbę elementów do odnalezienia, a tym samym utrudniając proces wyszukiwania.
W podobny sposób można ćwiczyć przy jednoczesnym utrwalaniu materiału językowego –osoba ma odszukać wyrazy z danego kręgu tematycznego. Warto wykorzystać także materiał obrazkowy do wskazywania różnic między dwoma ilustracjami lub umieszczonymi na nich przedmiotami.
Ćwiczenie 2
W podanym ciągu liter proszę odszukać nazwy przedmiotów związanych z kuchnią.
LASMASŁOKOSZULANÓŻTRAWAKLONGARNEKSENKUBEKLISŁYŻKANOC
Dobrym ćwiczeniem procesu uwagi jest jednoczesne dokonywanie analizy i syntezy na materiale literowym, gdzie należy tak przestawić litery, aby powstał wyraz należący do podanej kategorii.
Ćwiczenie 3
Z podanych liter proszę ułożyć wyrazy związane z malarstwem.
O T N P Ł Ó PŁÓTNO
Z D L E P Ę PĘDZEL
B R A F A FARBA
W A L A K R E A AKWARELA
Inne zadanie może polegać na odnajdywaniu słowa w innym słowie według podanej zasady.
Ćwiczenie 4
Proszę podkreślić w zdaniu ukryte wyrazy, które należą do kategorii zwierzęta.
OLA LUBI KOTLETY I SAŁATKI Z BURAKÓW.
Zadania, które wymagają zaangażowania uwagi, ale jednocześnie ćwiczą analizę i syntezę wzrokową, zdolności motoryczne i funkcje wykonawcze to wykreślanki. Jeśli mają wyrazy zebrane tematycznie, to pozwalają trenować aktualizację słownictwa.
Inne przykładowe ćwiczenia pobierz tutaj:
Ćwiczenia uwagi są bardzo istotne, ponieważ mają wpływ na nasze codzienne funkcjonowanie. Ważne jest, aby w prozaicznych czynnościach umieć dokonywać selekcji informacji i przerzucać uwagę z jednego bodźca na drugi. Choćby podczas opłacania rachunków, gdy tuż obok ktoś rozmawia przez telefon i zakłóca nam możliwość skupienia, czy w trakcie jazdy samochodem, gdy musimy jednocześnie bacznie obserwować znaki drogowe i poruszające się pojazdy. Procesy poznawcze stanowią więc bardzo cenny element w funkcjonowaniu naszego umysłu. Powinniśmy wykorzystywać je w profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych i dbać o ich trenowanie w każdym wieku.
Gabryelewicz T. (2003). Łagodne zaburzenia poznawcze. Rozpoznawanie, różnicowanie, postępowanie, Warszawa: MedMedia.
Treder-Rochna N., Jodzio K. (2018). Jak starzeje się umysł? Perspektywa neuropsychologiczna, [w:] Gerontologopedia, W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Gdańsk: Harmonia Universalis, s. 59–77.
dr Paulina Wójcik-Topór – doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, adiunkt w Zakładzie Logopedii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Instytucie Glottodydaktyki Polonistycznej, logopeda, neurologopeda. Współautorka wielu pomocy terapeutycznych dla dorosłych w Wydawnictwie WiR. Od 2014 roku pracuje jako neurologopeda w Szpitalu Specjalistycznym im. L. Rydygiera w Krakowie na Oddziale Rehabilitacji Neurologicznej z Pododdziałem Rehabilitacji Ogólnoustrojowej. Współpracuje z Polskim Centrum Rehabilitacji Funkcjonalnej „Votum” w Krakowie, prowadzi terapie komunikacji – głównie osób dorosłych po różnych incydentach neurologicznych.
Odwiedź nasz Facebook i Instagram!
