Menu
Afazja to zaburzenie komunikacji językowej, które powstaje w wyniku uszkodzenia mózgu. Ta złożoność wynika z różnorodności funkcji mowy naszego mózgu, obejmuje zarówno zdolność do wyrażania myśli słowami, jak i rozumienia mowy innych osób. Istotne, aby zrozumieć, że afazja nie jest jednostkową chorobą, ale zespołem objawów odzwierciedlającym uszkodzenie ośrodków mowy w korze mózgowej lub ich połączeń.
Afazja ruchowa, znana także jako afazja Broki, charakteryzuje się trudnością w nadawaniu mowy. Zaburzenie to jest wynikiem uszkodzenia przednich odcinków pola afazji. Osoby z afazją ruchową mogą doświadczać szerokiego spektrum trudności, począwszy od całkowitej utraty zdolności mówienia, przez problemy z formułowaniem nawet prostych wyrazów czy sylab, po wypowiadanie dłuższych, lecz zniekształconych zdań.
Cechą charakterystyczną afazji ruchowej jest zachowanie zdolności rozumienia mowy, co oznacza, że pacjenci są świadomi swoich ograniczeń i często wykazują frustrację wynikającą z trudności w komunikacji. Ponadto osoby cierpiące na afazję ruchową mogą używać stałych, stereotypowych fraz, np. „tak jest”, które pozwalają im utrzymać pewien poziom interakcji mimo ograniczeń w płynności mowy. Ta forma afazji uwydatnia, jak kluczowe dla mowy są przednie części mózgu, a zarazem jak dużą rolę w procesie komunikacji odgrywa świadomość własnych myśli i intencji.
Afazja czuciowa, znana również jako afazja Wernickego, jest zaburzeniem odbierania mowy, które wynika z uszkodzenia tylnych odcinków pola afazji, szczególnie ośrodka słuchowego mowy. Osoby z afazją czuciową mogą mówić płynnie, lecz ich wypowiedzi często są pozbawione sensu lub zawierają nieistniejące słowa (neologizmy). To zaburzenie wyraża się nie tylko trudnościami w zrozumieniu bardziej złożonych zdań. W cięższych przypadkach nawet proste zdania mogą wymagać powtórzeń, aby zostały zrozumiane. W ekstremalnych sytuacjach osoba z afazją czuciową może zupełnie nie rozumieć mowy.
Dodatkowym objawem jest zaburzenie ekspresji mowy objawiające się wypowiadaniem wielu słów w sposób niepowstrzymany. Charakterystyczne dla afazji czuciowej są również parafazje, czyli zniekształcenia słów – zmienianie ich brzmienia lub tworzenie całkowicie nowych słów. To sprawia, że komunikacja z osobą cierpiącą na afazję czuciową staje się niezwykle trudna, a nawet niemożliwa – gdy jej wypowiedzi składają się wyłącznie z neologizmów.
Afazja amnestyczna, nazywana również afazją anomiczną lub nominalną, dotyka specyficznej zdolności do nazywania przedmiotów, osób czy zjawisk. Mimo że osoba jest w stanie rozpoznać przedmiot i zna jego zastosowanie, napotyka poważne trudności w przywołaniu odpowiedniego słowa. To zaburzenie może wydawać się mniej inwazyjne niż inne formy afazji, jednak wpływa na płynność i skuteczność komunikacji. Pacjenci z afazją amnestyczną często używają ogólnych określeń lub opisów zastępczych, aby ominąć lukę w nazywaniu.
Ciekawym aspektem jest świadomość błędu – gdy podpowiemy niewłaściwą nazwę, pacjent jest tego świadomy i protestuje, a gdy trafimy na właściwe słowo, potrafi je powtórzyć. Afazja amnestyczna obnaża złożoność procesów językowych w naszym mózgu i demonstruje, jak uszkodzenie specyficznych połączeń nerwowych może wpłynąć na tak fundamentalną umiejętność, jaką jest nazywanie.
Znajomość stopni afazji jest kluczowa dla oceny wpływu choroby na życie pacjenta oraz dla planowania skutecznej terapii. Poniżej przedstawiono rozbudowaną klasyfikację stopni afazji, opartą na modyfikacji systemu Goodglassa i Kaplana z 1972 r., która pozwala na szczegółową ocenę nasilenia zaburzeń.
Ta klasyfikacja podkreśla, jak stopień afazji może wpłynąć na codzienne funkcjonowanie osoby dotkniętej chorobą oraz na konieczność dostosowania metod terapii i wsparcia. Wczesna diagnoza i intensywna rehabilitacja są kluczowe dla maksymalizacji szans na odzyskanie zdolności komunikacyjnych, zwłaszcza w lekkich i średnich stopniach afazji. Ważne jest, aby zarówno pacjenci, jak i ich rodziny byli świadomi różnych poziomów nasilenia afazji. Pozwoli im to lepiej zrozumieć wyzwania związane z tym zaburzeniem i efektywniej pracować nad poprawą komunikacji. W domowe aktywności warto włączyć dostosowane do możliwości pacjenta ćwiczenia językowe. Darmowe fragmenty zadań znajdziesz w zakładce Mowa i komunikacja.
Najczęściej afazja jest efektem udarów mózgu, które mogą prowadzić do szerokiego spektrum zaburzeń mowy. Inne przyczyny to guzy mózgu, urazy głowy, infekcje, zatrucia oraz choroby neurodegeneracyjne, takie jak choroba Alzheimera czy choroba Picka. Uszkodzenie określonych obszarów mózgu, zwłaszcza na powierzchni wypukłej lewej półkuli (u osób praworęcznych), jest bezpośrednio związane z wystąpieniem afazji.
Afazja, jako zespół objawów wynikających z uszkodzenia mózgu, stanowi poważne wyzwanie zarówno dla osób dotkniętych tym zaburzeniem, jak i dla ich bliskich oraz opiekunów. Rozumienie różnych typów afazji i ich objawów jest pierwszym krokiem do skutecznej diagnozy i terapii. Dzięki postępom w medycynie i technologii istnieją coraz lepsze narzędzia diagnostyczne i metody leczenia, które mogą znacząco poprawić jakość życia osób z afazją. Równie ważną rolę w adaptacji chorych do nowych warunków życia i komunikacji odgrywa wsparcie społeczne i emocjonalne. Warto o tym pamiętać.
Lewicka T., Stompel D., Nowakowska-Kempna I. 2014. Zaburzenia językowe w chorobach neurodegeneracyjnych – aspekty diagnostyczne i terapeutyczne. „Logopedia Silesiana”, 3: 76–94. Dostęp: file:///C:/Users/mpola/Downloads/10_Lewicka_Stompel_Nowakowska-Kempna_76-94+.pdf
Kitlińska-Król M., Bieńkowska I. 2023. Pomoc neurologopedyczna osobom w wieku senioralnym, Kraków: Wydawnictwo Scriptum.
Odwiedź nasz Facebook i Instagram!
